Cultuurloos, kansloos

Een kunstwerk komt niet uit zichzelf tot stand. Er is veel moeite en aandacht voor nodig om een meesterwerk op de wereld te zetten. Toen Pietro Bernini in 1629 zat te zwoegen om, in opdracht van de paus, een prachtige fontein te schapen, wist hij niet hoe er op gereageerd zou worden. Dat is de vraag die artiesten zich vaak stellen wanneer ze hun werk voor het eerst aan publiek gaan presenteren: hoe zullen ze het vinden? Het kunstwerk werd lovend ontvangen en het kreeg een vaste plaats op Piazza di Spagna, een plein in Rome. Bernini zou zich in de laatste jaren van zijn leven ongetwijfeld hebben afgevraagd in hoeverre zijn kunst de tand des tijds zal doorstaan. Blijft men mijn kunst waarderen? Zou mijn kunst in latere tijden relevant blijven, of wordt het dan inmiddels als achterhaald beschouwd?

Het zou kunnen dat Bernini zich dit afvroeg. Maar hij zou nooit kunnen geloven dat zijn fontein doelwit zou worden van een stel cultuurbarbaren. Een zatte meute die van links naar rechts zwalkt, vol met mensen die geen enkel respect op kunnen brengen voor de kunst en cultuur die in aanraking met hun netvlies komen. De zwerm valt de fontein aan, omdat ze een grote behoefte voelen om hun bierflesjes kapot te slaan. Het probleem met dit soort mensen, is dat ze zelf geen cultuurbesef hebben. Ze leven in het heden en het verleden kan hen gestolen worden. Ze hebben geen waardebesef, voor hun is een rukblaadje meer waard dan een Rembrandt. Hoe moet je mensen respect voor de geschiedenis aanleren, als de enige tijdlijn waar ze ooit in aanraking komen op hun strafblad staat?

De situatie met Griekenland in Europa, lijkt een beetje op een mythe uit de oudheid: Yanis Varoufakis is arm en heeft vaak geen geld om zijn maandelijkse huur te betalen, toch heeft hij nog een dak boven zijn hoofd. Hij heeft dit huis aangeboden gekregen van de vijf-koppige draak: Merkelianus, die zijn beroerde financiën volkomen negeerde en hem toch in huis nam. En waarom zou Yanis onderdak weigeren? Na een paar jaar werd de situatie duidelijk, de vijf-koppige draak kwam regelmatig langs om huur te innen, maar Yanis stond keer op keer met lege zakken. Twee van de vijf koppen waren het er over eens: Yanis moest op straat worden gegooid. De andere drie koppen twijfelden: “Hij betaald het later nog wel terug” of “je zet hem in deze kou toch niet op straat”. De draak leek met zichzelf in conflict, en de huurachterstand van Yanis raakte steeds meer naar de achtergrond verdrukt. En zo lang de verdeeldheid zich van de draak meester maakte, kon Yanis rustig achterover hangen en genieten van het schouwspel.

Soms kunnen we wel vijf koppen gebruiken. We kunnen ons moeilijk op één ding focussen omdat er zoveel zaken tegelijkertijd spelen. Er spelen veel zaken die veel tijd en rationeel denkvermogen eisen, twee dingen waar we vaak veel te weinig van hebben. We maken ons druk over voetbalsupporters en we worden snel daarna weer geconfronteerd met een nieuwe gruweldaad van Boko-Haram of IS. We overpeinzen wat we met Griekenland moeten, en we worden plotseling getuigen van een aanslag tijdens een mars voor de vrede in Oekraïne.

“Nog even en we staan aan de poorten van Rome”, riepen de leiders van Islamitische Staat, maar Rome werd slachtoffer van een andere doorgedraaide groep mensen. Maar ook in Parijs slaan de voetbalsupporters toe, kaalgeschoren koppen met de inhoud van een voetbal, maar zonder ventiel. Ze komen er openlijk voor uit dat de racisten zijn en lieten dat in de praktijk blijken toen ze een zwarte man de metro uit duwden. Het meest frustrerende is dat ze altijd lijken te winnen, want hoeveel mensen krijgen uiteindelijk een, vaak tijdelijk, stadionverbod? Geef ze levenslang! Voor de rest van hun leven mogen ze niet meer het stadion in, dan kunnen ze de wedstrijden van de door hun geliefde club nog enkel op hun transistorradiootje volgen terwijl ze aan ’t werk zijn in de plantsoenendienst. Dat is de enige manier waarop je die mensen echt kan raken, dan zullen ze voelen hoe het is om gekrenkt te worden in je eigen culturele interesses. Dan pas zullen ze weten hoe het voelt voor kunstliefhebbers wanneer hun geliefde fontein wordt beschadigt. 

Gastcolumn: Angst

We zijn bang, geschrokken, gekwetst en raken van ons apropos. Dat is een korte samenvatting van de gemoedstoestand van de westerse bevolking in de 21^e eeuw. Angst is belangrijk. Het waarschuwt ons voor een gevaar dat op de loer ligt. Angst zelf levert betrekkelijk weinig op, maar onze acties die uit het gevoel “angst” voortvloeien, kunnen cruciaal zijn. Zo haakten vele kiezers bij de landelijke verkiezingen in 2012 bij de SP af, toen Emile Roemer het premierdebat niet goed doorstond en een aantal zeer matige Engelse uitspraken deed. De kiezers liepen niet massaal over naar de PvdA omdat ze hun partijprogramma zoveel beter vonden, maar omdat ze angst hadden voor het beeld van Premier Roemer die in de SP polonaise, met Louis van Gaal als tolk, het Witte Huis binnen banjert.

Angst is ook de reden dat we plotseling meer zijn gaan investeren in het leger, omdat we bang zijn voor Poetin en ons goed beseffen dat een Nederlander in een legeruniform gelijkstaat aan een Fiat-eigenaar met een Ferrarishirt aan.

We zijn bang, en we weten dat een kat in het nauw rare sprongen maakt. We proberen daarom elke frictie binnen de samenleving te vermijden. We zijn bereid ons niveau tot onder de omzetcijfers van V&D te verlagen om niet bang te hoeven zijn voor beledigde mensen. Een goed voorbeeld hiervan is de zwarte pietendiscussie. Uit angst voor kwetsen moeten we onze kinderen de achterlijkste dingen uitleggen. Stroopwafelpiet, hoe kan iemand dat geloofwaardig overbrengen. Een moeder en een kind rijden langs een crematorium waar rook uit de schoorsteen komt, waarop het kind vraagt: wat is dat mam? Oh jongen, daar wordt stroopwafelpiet gemaakt. Zwarte piet zegt ook wat over de angst die we hebben om ons erfgoed kwijt te raken. Ze vrezen in Drenthe al dat de oer-Hollandse hunebedden naar Syrië gesmokkeld worden om er daar vrouwen mee te stenigen.

Angst kan veel teweeg brengen. Omdat we overrompelt zijn door angst na de aanslagen op Charlie Hebdo worden extremistische figuren zoals “Le Pen” acceptabel, omdat zij de oplossing zouden komen brengen. Ziet u het al voor zich? Een oude Vichy-Frankrijk-politicus als Le pen die maatschappelijk geaccepteerd wordt en zo overal te pas en te onpas opduikt. Komen er reclames op tv: “Omo doet de was bij Le Pen die op dat moment zijn mooie hemd aan het strijken is. Onder het motto: wat bruin is, moet bruin blijven.

Charlie Hebdo, er is al veel over gezegd. Maar laat het duidelijk zijn dat we om dit soort humor moeten kunnen blijven lachen. Charlie Hebdo is geen moslim-afzeikkrant. Ze pakken iedereen, links, rechts, islamieten, christenen en joden, niets blijft heilig. En wanneer we toegeven aan de angst die de terroristen ons aanjagen, dan geven we IS vrij spel. En ik gun u geen maatschappij die door extremisten gedomineerd wordt. Een maatschappij waarin humor verwerpelijk is en extremisme de orde van de dag wordt. Een maatschappij waarin je alleen nog maar op vakantie kan gaan naar Islamitische staat. Dat je een reis moet boeken via www.hetmessnijdtaantweekanten.nl en dat alle activiteiten voor vrouwen in een steenworpafstand van het hotel aanwezig zijn. Dat je op een cabaretavond alleen mag lachen om grappen die door IS goedgekeurd zijn: “Hoe noem je een dikke vrouw in een boerka, een rolgordijn.”

Een maatschappij waarin joden naar Israël moeten vluchten, omdat ze zich in Europa niet meer veilig voelen. Waar antisemitisme wordt gevoed door vermoedelijke “zionistische complotten”. Volgens sommigen is het al een zionistisch complot dat er in de supermarkt wel jodenkoeken te vinden zijn en geen baklava.

Het zal z’n tijd nodig hebben totdat bepaalde groepen de westerse waarden accepteren, en dat gebeurt niet door Lega Nord of Front National, maar door humor. In 1979 kwam Monty Python met de film “Life of Brian”, waarin ze op komische wijze het leven van Jezus lieten zien. Destijds waren er protesten en heden ten dage kijkt er niemand meer van op. De islam zou ook zo’n transformatie moeten ondergaan. Men moet door middel van humor wat meer eelt op hun tere religieuze zieltje krijgen. Mensen moeten geen angst meer voelen, wanneer ze de vrijheid van meningsuiting aan het praktiseren zijn. Je moet satirici en grappenmakers  zoals de cartoonisten van Charlie Hebdo nooit het zwijgen opleggen, want dat is altijd een zwaktebod.

Niet lullen maar poetsen

Daar stonden we een paar weken geleden. “Je suis Charlie!” riepen we luidkeels, alsof ons geschreeuw het geweld zou doen verstommen. Helaas, de humorloze, radicale moordmachine is weer uit zijn slaapstand gewekt. We waren dit weekend getuige van een mislukte aanslag op een cartoonist in Denemarken, gepleegd door iemand die dacht dat het mes scherper is dan het potlood. En toen hij die aanslag achter de rug had, pakte hij meteen een synagoge mee. Want joden worden immers als de vijanden van de islam gezien. Volgens die radicalen zijn joden het vanzelfsprekend eens met de beslissingen van de Israëlisch regering wat, los van je mening over die regering, een belachelijke veronderstelling is. Het wordt tijd dat joden in Europa eindelijk eens met rust gelaten worden. Zelfs in de jaren na de Tweede Wereldoorlog bleven bepaalde groeperingen vervult met Jodenhaat, met aanslagen tot gevolg. De Europese joden die de concentratiekampen hadden overleeft werden vaak als “aanstellers” onthaald. Degene die na de oorlog naar Israël wilden reizen, werden in voormalig concentratiekampen opgesloten en als honden behandelt en diegene die in Europa bleven, krijgen nu deze vormen van extremisme voor de kiezen.

De Israëlische premier Netanyahu roept Europese joden op om naar Israël te komen, omdat het in Europa onveilig is. Dit is dus wat er niet moet gebeuren. Europa had ooit uitsluitend een joods/christelijke bevolking, we moeten na de Tweede Wereldoorlog de resterende joden niet weg laten jagen omdat ze een terecht gevoel van onveiligheid voelen. Wanneer er een nieuwe massa-immigratie van joden richting Israël plaatsvind speel je ten eerste de radicalen in de kaart en zullen ten tweede de problemen met de expansie van Israël met nieuwe nederzettingen alleen maar toenemen. Men moet voet bij stuk houden en zich niet laten wegjagen door radicale gekken, desnoods worden alle instanties zwaar beveiligd. We willen niet dat de zee zich nog een keer open hoeft te splijten om de joden door de nieuwe exodus te helpen.

Inmiddels gaan de gevechten in Oekraïne door, Russische separatisten staan tot op de tanden bewapend om de Oekraïense stad Debaltseve, die vol zit met Oekraïense soldaten en burgers. Maar de wapenstilstand geldt hier, volgens de Russische separatisten, niet. Poetin, die de separatisten van wapens voorziet, houdt van geschiedenis. Hij kent alle Russische heldendaden uit zijn hoofd en staat als oud-KGB agent bekend om zijn Sovjet-sentimenten. Als het goed is heeft hij dan ook wel eens gehoord van het verhaal over de stad Leningrad. De stad die tot 1943 door de Duitsers werd omsingeld totdat de burgers totaal uitgehongerd waren. Een man als Poetin zou toch moeten weten dat het omsingelen van een stad in alle gevallen onmenselijk is. Wie weet hoe lang het zal duren voordat deze omsingeling zal uitmondden in een militaire escalatie.

Maar zijn wij ermee bezig? Nee. Wij kijken liever naar boer Geert die omsingelt wordt door een cameraploeg. Boer Geert die vanavond een paar “50 tinten grijs” methodes op zijn potentiële partners gaat uitproberen. Die doet Groningen wel even op zijn grondvesten schudden. Vanwege de film “50 tinten grijs” zijn alle seksspeeltjes volkomen uitverkocht. Mocht u zich afvragen waar die glimmende, kale, declaratie-VVD’er is gebleven? Dan weet ik het antwoord wel! Die hangt onder de fractiekamer van de VVD. Aan het plafond geketend met een bal in zijn mond en twee tepelkwasten in de blauw-oranje VVD-kleuren aan. Dan komt meester Rutte (waarvan de seksuele geaardheid altijd al een raadsel is geweest) vragen of Verheijen dat niet nog een keer wil doen! En wanneer dit signaal is afgegeven, is het eens en voor altijd voorbij met die frauderende/declarerende VVD’ers.  

En terwijl de VVD nog met zichzelf en haar niet altijd te vertrouwen leden worstelt, gaat Aboutaleb van PvdA naar het Witte Huis. Dat is tenminste iemand waarvoor ik steeds meer bewondering begin te oogsten, hij durft met de Marokkaanse gemeenschap in discussie te gaan zonder te aanvallend te worden. Hij durft het probleem op tafel te leggen zonder een van haat doordrenkte tirade te houden die enkel voor polarisatie zorgt. Nu de eigenaar van Nutella is overleden hebben we weer mensen nodig die wit en zwart bij elkaar brengen, en ik denk dat Aboutaleb bij die mensen hoort, die wil de schouders er wel even onder zetten. Om het maar op z’n Rotterdams te zeggen: niet lullen maar poetsen!

Europa op stelten

De afgelopen jaren ging het al niet heel erg lekker met Europa. Dat was economisch. Nu is er echter nog een probleem bijgekomen: veiligheid. Een reeks van dramatische gebeurtenissen zorgde ervoor dat we niet weten waar we naar moeten kijken. De gevestigde politiek heeft er momenteel haar handen vol aan. Terroristische aanslagen binnen het eigen land voorkomen, zorgen dat men na de aanslag geen afkeer krijgt tegen bepaalde bevolkingsgroepen. Tevens moeten ze zorgen dat populistische partijen vervolgens niet de overhand krijgen. Tot slot moeten ze Poetin stevig in de gaten houden. In de jaren van de koude oorlog was die constante dreiging ook aanwezig, maar toen was het leven tenminste overzichtelijk. Iedereen wist wie “goed” en “slecht” was, en waar de grens tussen de twee supermachten lag. Heden ten dagen hebben we te kampen met het front in Oekraïne, en tientallen potentiële fronten binnen Europa zelf. En het opper-Europa-land Duitsland moet toch weten dat een oorlog met meerdere fronten niet te winnen is.

Duitsland, het land dat nu met het betweterige vingertje richting Griekenland wijst, zat ooit zelf net zo in de misère. Duitsland heeft volop geprofiteerd van het kwijtschelden van de staatsschuld en zou als geen ander moeten weten dat een systeem van eeuwig door bezuinigen niet werkt. In de Verenigde Staten is, dankzij het tegenovergestelde beleid, de economie gered. Bovendien moet West-Europa erkennen dat het hun eigen schuld is dat de situatie nu is zoals die is, we hebben immers een land vol economische kinderziektes binnengehaald, we zijn nu medeverantwoordelijk voor de genezing. Bezuinigingen maken een volk ontevreden. Bij heftigere bezuinigingen zoekt de kiezer ook een heftiger antwoord, in Griekenland balanceerde dat tussen de fascisten en de communisten. En ik heb eerlijk gezegd liever de rode trui van Spekman, dan het bruine hemd van Le Pen, als u begrijpt wat ik bedoel. Een communistische volksopstand zoals we nu ook in Spanje en Italië zien opkomen is begrijpelijk. Het aanhalen van de broekriem is inderdaad vaak noodzakelijk, maar het heeft geen zin meer wanneer het land geen vlees meer aan de botten heeft.

En ondertussen kijkt ons kneuterige landje naar Zuid-Europa, de Nederlanders zijn niet zo revolutionair van aard. De gemoederen spelen echter wel wat op wanneer het kabinet de 1^e Kamer wil vermijden om er een zorgwetje doorheen te drukken, maar dat is gelukkig afgewend. Nu mogen de mensen die met één kunstbeen in het graf staan nog beslissen waar ze geholpen worden. Maar toch worden we wel even bij de wereldpolitiek betrokken. Het kleinste jongetje van de klas wordt weer bij de les geroepen en moet nu goed opletten. De situatie in Oekraïne dreigt uit de hand te lopen en Nederland moet zich gereed maken om straks deel te nemen aan een flitsmacht. Of Poetin daar bang voor is? Ik denk het niet. In de media wordt de hele tijd over provoceren gesproken, maar moet de NAVO ook niet eens naar zichzelf kijken? We provoceren zelf net zo goed. We schenden de verdragen die na de koude oorlog zijn gemaakt door NAVO-basissen in de buurt van Rusland te plaatsen. Vindt je het gek dat de Russen, die de NAVO als een reliek uit de Sovjettijd zien, zich als een kat in het nauw voelen.

Het Nederlandse leger zal een groot onderdeel uit maken van de flitstroepen, ik denk dat ze enkel in staat zijn om te controleren of de tanks van Poetin niet te hard voorbij denderen. Europa probeert nog een diplomatiek spelletje met Poetin te spelen, maar beseft niet dat het gelijk staat aan schaken zonder stukken. Een Nederlander met een militair uniform is toch een beetje hetzelfde als een Fiat-eigenaar met een Ferrari shirt aan. Of we militairen sturen of niet, ik vrees dat we na de oorlog in Oekraïne met de wederopbouw van Groningen moeten beginnen, we pompen het net zo lang leeg totdat boer zoekt vrouw ondergronds opgenomen moet worden.

En ondertussen in de Verenigde Staten heeft Senator John McCain nog een groot aantal volautomatische wapens in de uitverkoop liggen, plots voelt hij een groots medelijden met het Oekraïense volk opborrelen. De demente cowboy zou, vanwege het uitblijven van een nieuwe “war on terror”, zo enorm graag wapens willen leveren. Moeten we het hem kwalijk nemen? Ach welnee, hij is een beetje de Ivo Opstelten van de Republikeinen. En voor dat soort pamper-politici werkt maar één methode: Ja knikken, doorlopen, af en toe wat praten en zorgen dat er niets aan het beleid verandert. Tevens een goede samenvatting van de houding van Europa t.o.v. Rusland. 

Dat zeg ik, drama

Zijn de lichten uit? Alle hekken afgesloten? Geen enkele deur per ongeluk open laten staan? Weet je het zeker? Goed, dan kunnen we afsluiten. Dit zou zo de dialoog kunnen zijn die afgelopen week door twee bewakers van Auschwitz werd gevoerd, toen ze een joodse leider in het voormalige concentratiekamp opsloten. De arme man had nog geluk dat hij vergezeld werd door een cameraploeg in plaats van de seksrabbijn. Een pijnlijk incident, maar Nederland was eerder geboeid door Boer zoekt Vrouw. Wat voor choquerende zaken de revue zullen passeren doet er niet toe, entertainment voert altijd de boventoon.

Maar de moralisten worden ook wel eens wakker in Nederland. Deze week stonden er weer een aantal idioten tegen een film over Michiel de Ruyter de demonstreren, omdat de film een verheerlijking van een slavendrijver zou zijn. Ten eerste dreven de meeste Nederlandse kooplui voornamelijk in specerijen, de slavenbusiness was niet erg lucratief. Ten tweede was Michiel de Ruyter geen handelsman maar een admiraal die nog wel eens slaven vrijkocht. Bovendien dragen de demonstranten shirts die in mensonterende omstandigheden zijn gemaakt, waar de slavernij van de 17^e eeuw nog wel een puntje aan kan zuigen. Best ironisch eigenlijk, dat deze hypocriete demonstranten wellicht meer aan de slavernij meewerken dan Michiel de Ruyter ooit gedaan heeft.

We werden deze week allemaal wakker geschud, niet door de langzaam verdwijnende provincie Groningen, maar door een zielig figuurtje die zendtijd op wilde eisen bij het NOS-journaal. Heel Nederland was getuigen van de meest amateuristische gijzeling ooit, het leek wel een slechte goochelact waarbij onze Tarik alleen een aap uit z’n mouw kon toveren. Een beetje heen en weer strompelen en wachten tot de politie hem oppakte, er moet toch ergens een oude Molukker geweest zijn die voor te TV zat te zuchten en dacht: in onze tijd wisten we nog wat gijzelen was… Maar die tijd is voorbij, de trein reed toen tenminste nog met enige regelmaat. Tegenwoordig laat de NS de trein vertragen voordat de wissels bevroren zijn, cabaret hoeft tegenwoordig niet meer bedacht te worden. Toen de gijzeling ten einde was, staarde Nederland naar een vrouwelijke politiewoordvoerder waar boer Geert nog niet z’n aardbeitje in zou willen telen. Daar was een hoop om te doen geweest, boer Geert. Een boer die maar geen genoeg kon krijgen van de lusten die een vrouwelijk lichaam met zich meebrengt. Heerlijk, een beetje anti-feminisme op z’n tijd: vrouwen staan in de keuken omdat daar het minste fout kan gaan en als ze iets artistieks gaan doen, komen ze ook vaak niet verder dan strijken.

En wie niet langer wil kijken naar een boer die een vrouw zoekt, maar naar iemand die er al één gevonden heeft, kan binnenkort bij Koningsdag terecht. Onze koning, heeft dikke krokodillentranen moeten huilen om de overleden koning van Saoedi-Arabië. Een koning van een land waar het schenden van mensenrechten de orde van de dag zijn. Maar u kent de gewoontes van het huidige kabinet. Al kunnen we een zak aardappelen aan een gruwelland verkopen, zijn we bereid om de lijfstraffen door de afgesneden vingers te zien. Maar we moeten niet teveel zeuren tegen Willem-Alexander, hij is slechts een pion die door een slechte schaakspeler heen en weer geschoven wordt. Bij koningsdag heeft hij tenminste zelf de regie in handen. Alexander komt al direct met radicale veranderingen: “Minder koekhappen en minder leden van de Koninklijke familie”. Dat is begrijpelijk want op een gegeven moment wil elk familielid met Willy het land doorkruisen, en dat kan met de onechte kinderen van Prins Bernhard nog wel een hele kluit worden, dan had Peijnenburg in december al moeten beginnen met het leveren van de koek. Bovendien zal er ook minder rondgelopen worden. Dat is begrijpelijk, aan elke beweging in zijn leven die in de buurt komt van sporten, heeft onze koning een traumatische ervaring.

En terwijl de bejaarde koning van het voetbal langzaam van de troon getrokken wordt, kruipt de kanker in de poriën van onze strijdkrachten. Het ministerie van Defensie is erin geslaagd om soldaten te laten sneuvelen die nog geen voet aan het front hebben gezet. Hennis Plasschaert, onze Army-Barbie, houdt vol dat er momenteel geen gevaar dreigt voor de medewerkers van defensie. Maar die krijgen ondertussen te horen: haal maar een mondkappie bij de Gamma. En dan met droge ogen beweren dat de veiligheid gewaarborgd is. Dat zeg ik, drama.